Το ανθρώπινο μάτι κάνει…κόλπα στο μυαλό

Η φράση: «Δεν πίστευα στα μάτια μου!» φαίνεται πως έχει κάποια βάση, αφού, σύμφωνα με μια νέα μελέτη, τα ανθρώπινα μάτια μπορούν να «ξεγελάσουν» τον εγκέφαλο και να τον κάνουν να δει τα πράγματα με…άλλο μάτι, παρέχοντας ανακριβείς εκτιμήσεις για το μέγεθος, το σχήμα, τη δομή και το χρώμα των αντικειμένων, μεταξύ άλλων. 

Αν τα μάτια κάποιου τον ξεγελάσουν ενώ οδηγεί, οι πιθανότητες ατυχήματος μπορεί να αυξηθούν. Ομοίως, οι αυτόπτες μάρτυρες εγκλημάτων μπορεί να καταλήξουν σε λάθος περιγραφές του τι είδαν, αν τα μάτια τους τούς ξεγέλασαν. 

Ερευνητές από τα Πανεπιστήμια του Γιορκ και του Άστον διεξήγαγαν πρόσφατα μια μελέτη κατά την οποία έδειξαν στους συμμετέχοντες φωτογραφίες πλήρους κλίμακας από σκηνές σιδηροδρόμων. Το κάτω και το πάνω μέρος αυτών των εικόνων ήταν θαμπό. Τους έδειξαν επίσης εικόνες μοντέλων σιδηροδρόμων μικρής κλίμακας που δεν ήταν θαμπές. 

Οι ερευνητές ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να συγκρίνουν κάθε εικόνα και να αποφασίσουν ποια έδειχνε την πραγματική σιδηροδρομική σκηνή πλήρους κλίμακας. Σύμφωνα με τη μελέτη, οι συμμετέχοντες θεώρησαν ότι οι θαμπές εικόνες, που ήταν αυτές των πραγματικών σκηνών πλήρους κλίμακας, ήταν μικρότερες από τα μοντέλα μικρής κλίμακας. Αυτό σημαίνει ότι τα μάτια τους τούς είχαν ξεγελάσει ώστε να πιστέψουν ότι οι εικόνες των μοντέλων μικρής κλίμακας αντιπροσώπευαν τις πραγματικές σκηνές του σιδηροδρόμου. 

Η οπτική αντίληψη μας κάνει να χτίζουμε μέσα στο μυαλό μας μια τρισδιάστατη αναπαράσταση του κόσμου γύρω μας από τις επίπεδες εικόνες αμφιβληστροειδούς μας που λαμβάνουμε, ανέφερε η μελέτη. Οι εικόνες του αμφιβληστροειδούς μας παρέχουν πολλές λεπτομέρειες, αλλά δεν μπορούν να μας πουν για την κλίμακα, ή το απόλυτο βάθος και μέγεθος των πραγματικών αντικειμένων. Για παράδειγμα, ένα μοντέλο τέλειας κλίμακας έχει εικονογραφικό βάθος που είναι πανομοιότυπο με το βάθος στην πραγματική σκηνή. 

Οι ερευνητές μελέτησαν επίσης κλίσεις στη μέτρηση του θαμπώματος που αντιπροσωπεύουν το περιορισμένο βάθος πεδίου που είναι διαθέσιμο για οποιαδήποτε οπτική συσκευή, όπως το μάτι. Οι διαβαθμίσεις θαμπώματος μπορούν να βοηθήσουν στην εκτίμηση της οπτικής κλίμακας επειδή το μυαλό δεν αντιλαμβάνεται όλα όσα βλέπουν τα μάτια σε μια πραγματική σκηνή. Επίσης, τα μάτια δεν καταγράφουν τα πάντα που βρίσκονται μπροστά τους. 

Σε μια δήλωση που κυκλοφόρησε από το Πανεπιστήμιο του Γιορκ, ο Daniel Baker, ένας από τους συγγραφείς της μελέτης, είπε ότι για να προσδιορίσουν οι άνθρωποι το πραγματικό μέγεθος των αντικειμένων που βλέπουν γύρω τους, το οπτικό τους σύστημα πρέπει να εκτιμήσει την απόσταση από το αντικείμενο.

Πιστεύεται ότι για να καταλήξει σε μια κατανόηση του απόλυτου μεγέθους, ένα οπτικό σύστημα λαμβάνει υπόψη τα μέρη της εικόνας που είναι θαμπά, παρόμοια με τις περιοχές εκτός εστίασης που παράγει μια κάμερα, και αυτό δίνει στον εγκέφαλο την πληροφορία για τη χωρική κλίμακα. 

Ωστόσο, ο Ντάνιελ είπε ότι η νέα μελέτη δείχνει ότι οι άνθρωποι μπορούν να ξεγελαστούν στις εκτιμήσεις τους για το μέγεθος των αντικειμένων και ότι οι φωτογράφοι το γνωρίζουν και το διαχειρίζονται χρησιμοποιώντας μια τεχνική που ονομάζεται «μικρογραφία με μετατόπιση κλίσης», η οποία μπορεί να κάνει τα αντικείμενα φυσικού μεγέθους να φαίνονται σε κλίμακα μοντέλων. 

Η μελέτη διαπίστωσε ότι η ανθρώπινη όραση χρησιμοποιεί τη σμίκρυνση με μετατόπιση κλίσης όταν κάνει εκτιμήσεις αναγκαστικής επιλογής σχετικά με την κλίμακα. 

Οι συγγραφείς κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το ανθρώπινο οπτικό σύστημα είναι εξαιρετικά ευέλικτο και μερικές φορές μπορεί να αντιλαμβάνεται το μέγεθος με ακρίβεια εκμεταλλευόμενο το «θάμπωμα αποεστίασης», ένα είδος θαμπώματος που προκύπτει από ακατάλληλο βάθος εστίασης. Ωστόσο, σε άλλες περιπτώσεις, οι άνθρωποι είναι ανίκανοι να αντιλαμβάνονται το μέγεθος με ακρίβεια λόγω εξωτερικών επιρροών, καθώς και λόγω της αδυναμίας να αντιληφθούν το μέγεθος των αντικειμένων του πραγματικού κόσμου.

Η έρευνα δημοσιεύτηκε στο περιοδικό PLoS ONE.