Ο Δεκαπενταύγουστος ή καλύτερα η Κοίμηση της Θεοτόκου, που ονομάζεται επίσης και «Πάσχα του Καλοκαιριού», έχει ιδιαίτερη θέση στην Χριστιανοσύνη, γι’ αυτό και οι πιστοί επιδίδονται σε αυστηρή νηστεία.
Ο Δεκαπενταύγουστος αποτελεί την μεγαλύτερη Θεομητορική εορτή του Ορθόδοξου εορτολογίου για την Πλατυτέρα των Ουρανών, με νηστεία από την 1η Αυγούστου μέχρι τις 14 Αυγούστου, καθώς και Εκείνη νήστευσε πριν την Κοίμηση της.
Οι πρώτες μαρτυρίες για τον εορτασμό της Κοίμησης της Θεοτόκου εμφανίζονται τον πέμπτο αιώνα μΧ., γύρω στην εποχή που συγκλήθηκε η Γ’ Οικουμενική Σύνοδος της Εφέσου (451), η οποία καθόρισε και το θεομητορικό δόγμα, ενώ επιπλέον έγινε και η αιτία να αναπτυχθεί η τιμή στο πρόσωπο της Θεοτόκου.
Για πρώτη φορά η Κοίμηση της Θεοτόκου πρέπει να εορτάστηκε στα Ιεροσόλυμα στις 13 Αυγούστου, ενώ από το 460 και μετά αποφασίστηκε η μετάθεση της εορτής για τις 15 Αυγούστου.
Η εορτή εκείνη είχε γενικότερο θεομητορικό χαρακτήρα, χωρίς ειδική αναφορά στο γεγονός της Κοιμήσεως της Παναγίας και ονομάζονταν «ημέρα της Θεοτόκου Μαρίας».
Ως κέντρο του πανηγυρισμού αναφέρεται στην αρχή ένα «Κάθισμα» (ναός), που βρίσκονταν έξω από τα Ιεροσόλυμα στον δρόμο προς την Βηθλεέμ. Η σύνδεση αυτής της γιορτής με την Κοίμηση της Θεοτόκου, έγινε στον ναό της Παναγίας, που βρισκόταν στη Γεσθημανή, το «ευκτήριο του Μαυρικίου», όπου υπήρχε και ο τάφος της.
Κατά την εκκλησιαστική παράδοση, της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου προηγείται νηστεία, η οποία καθιερώθηκε τον 7ο αιώνα. Αρχικά ήταν χωρισμένη σε δύο περιόδους: πριν από την εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και πριν από την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Τον 10ο αιώνα, συνενώθηκαν σε μία νηστεία, που περιλαμβάνει 14 ημέρες.
Τι τρώμε κατά την διάρκεια της νηστείας
Στη διάρκειά της νηστείας δεν καταλύεται ούτε το λάδι (φυσικά ούτε κρέας, ψάρι, τυροκομικά, αυγά), πλην Σαββάτου και Κυριακής, οπότε τρώμε λαδερά, ενώ μοναδική εξαίρεση αποτελεί η γιορτή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα (6.08.24), που καταλύεται το ψάρι.
Ανήμερα της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου καταλύονται τα πάντα, εκτός και αν η εορτή πέσει σε Τετάρτη ή Παρασκευή, οπότε καταλύεται μόνο το ψάρι. Φέτος, η εορτή πέφτει Πέμπτη.
Γιατί ονομάζεται και «Πάσχα του Καλοκαιριού»
Στην Ορθόδοξη Εκκλησία ο εορτασμός της Κοίμησης της Θεοτόκου περιλαμβάνει κατά πρώτο λόγο το θάνατο και την ταφή της Παναγίας και κατά δεύτερο την ανάσταση και τη μετάσταση της στους ουρανούς.
Για την Κοίμηση της Θεοτόκου δεν υπάρχουν πληροφορίες από την Καινή Διαθήκη. Γι’ αυτήν μαθαίνουμε από τις διηγήσεις σημαντικών εκκλησιαστικών ανδρών, όπως των Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, Διονυσίου του Αρεοπαγίτη, Μόδεστου Ιεροσολύμων, Ανδρέα Κρήτης, Γερμανού Κωνσταντινουπόλεως, Ιωάννη Δαμασκηνού κ.ά., καθώς και από τα σχετικά τροπάρια της εκκλησιαστικής υμνολογίας. Στα κείμενα αυτά διασώζεται η «αρχαία και αληθεστάτη» παράδοση της Εκκλησίας γι’ αυτό το Θεομητορικό γεγονός.
Έτσι, λοιπόν, κατά την εκκλησιαστική παράδοση, η μητέρα του Ιησού Χριστού, Μαρία, πληροφορήθηκε τον επικείμενο θάνατό της από έναν άγγελο τρεις ημέρες προτού αυτός συμβεί και άρχισε να προετοιμάζεται κατάλληλα. Προσευχήθηκε στο όρος των Ελαιών και έδωσε τα υπάρχοντά της σε δύο γειτόνισσες της χήρες.
Επειδή κατά την ημέρα της Κοίμησης της δεν ήταν όλοι οι Απόστολοι στα Ιεροσόλυμα, καθώς κήρυτταν «απανταχού γης», μια νεφέλη τους άρπαξε και τους έφερε κοντά της. Μοναδικός απών ο Απόστολος Θωμάς.
Η Κοίμηση της Θεοτόκου συνέβη στο σπίτι του Ευαγγελιστή Ιωάννη, στο οποίο διέμενε η μητέρα του Θεανθρώπου. Αφού της έκλεισαν τα μάτια, οι Απόστολοι μετέφεραν το νεκροκρέβατό της στον κήπο της Γεθσημανής, όπου και την έθαψαν. Κατά τη μεταφορά του λειψάνου της, φανατικοί Ιουδαίοι αποπειράθηκαν να ανατρέψουν το νεκροκρέβατό της, αλλά τυφλώθηκαν. Μόνο ένας από αυτούς κατόρθωσε να το ακουμπήσει, αλλά μια αόρατη ρομφαία του έκοψε τα χέρια.
Όταν μετά από τρεις ημέρες πήγε στον τάφο της ο Απόστολος Θωμάς βρήκε μόνο τα εντάφια. Προφανώς, η Παναγία είχε αναστηθεί.
Πάνω στον τάφο της χτίστηκε μεγαλοπρεπής ναός, που αποδίδεται στην Αγία Ελένη.
Μετά την καταστροφή του, ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Μαρκιανός (450-457) με τη δεύτερη σύζυγό του Πουλχερία έχτισαν ένα νέο ναό, που υπάρχει μέχρι σήμερα.
Τις ημέρες της νηστείας του Δεκαπενταύγουστου ψάλλονται τις απογευματινές ώρες στις εκκλησίες (εκτός Κυριακής), εναλλάξ, ο «Μικρός και ο Μέγας Παρακλητικός Κανών εις την Υπεραγίαν Θεοτόκον», οι λεγόμενες «Παρακλήσεις».
Στην Ελλάδα, η Κοίμηση της Θεοτόκου εορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα, ονομάζεται δε και «Πάσχα του Καλοκαιριού». Σε πολλά νησιά του Αιγαίου (Τήνος, Πάρος, Πάτμος) στολίζουν και περιφέρουν επιτάφιο προς τιμήν της Παναγίας μέσα σε κλίμα κατάνυξης και ευλάβειας.
Σε πόλεις και χωριά ανά την επικράτεια, σε εκκλησίες αφιερωμένες στην Κοίμηση της Θεοτόκου διοργανώνονται παραδοσιακά πανηγύρια, που καταλήγουν σε γενικευμένο γλέντι.
To άρθρο Νηστεία Δεκαπενταύγουστου: Τι τρώμε και γιατί ονομάζουμε «Πάσχα του καλοκαιριού» την Κοίμηση της Θεοτόκου δημοσιεύτηκε στο NewsIT .
